Doğan Avcıoğlu (Nüfus kaydındaki ismiyle, Mehmet Erdoğan Avcıoğlu) (d. 13 Mart 1926, Mustafakemalpaşa, Bursa, Türkiye – ö. 4 Kasım 1983, İstanbul) Türk gazeteci, yazar, düşünür ve siyaset adamı.
Yaşamı
1926’da Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesinde dünyaya geldi. Ortaöğrenimini Bursa Erkek Lisesi’nde tamamlayan Avcıoğlu, Fransa’da iktisat ve siyasal bilimler öğrenimi gördü. 1955’te Türkiye’ye döndü ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’nde asistan oldu. 1956’dan itibaren Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) araştırma bürosunda çalıştı ve partinin yayın organı Ulus gazetesinde yazılar yazdı. Ulus dışında haftalık Akis ve Kim dergilerinde de yazılar yazdı; muhalefet-iktidar ilişkilerinin iyice sertleştiği günlerde Akis dergisini yönetti. 27 Mayıs Darbesinden sonra CHP’den Temsilciler Meclisi’ne üye seçilen Avcıoğlu, 1961 Anayasası’nın hazırlanmasına da katkıda bulundu. 1960-61’de Vatan ve Ulus gazetelerinde yazarlık, Ankara Radyosu’nda dış haber yorumculuğu yaptı.
Avcıoğlu 1961’de Mümtaz Soysal ve Cemal Reşit Eyüboğlu’yla birlikte kurduğu ve yayımını 1967’ye değin sürdürdüğü Yön Dergisiyle 1960 sonrası siyasal düşünce ortamında etkin bir rol oynadı. Yön dergisinde yayımlanan yazılarında bir tür “Kemalist Sosyalizm” anlayışını savundu. Kemalist Devrim’in kazanımlarını savunan ve bunu bir ileriye, sosyalizme taşımayı savunan görüşleri o dönemde geniş taraftar topladı. 1960 sonrasının sol düşünce ve eylemin biçimlenmesinde derin etkileri olan bu dergi, 1930’lardaki Kadro Dergisi etrafında kurulan Kadro Hareketinin görüşleriyle önemli benzerlikler taşıyordu. Yön’deki yazılarıyla özellikle ırkçılığa ve Turancılığa karşı da mücadele verdi.
Avcıoğlu’na göre üstyapı alanında başarılı olan Kemalist devrim altyapıda dışa bağımlı sermayeyle toprak ağalarının etkisini kıramamıştı. Dolayısıyla Kemalist devrimin altyapıda sürdürülmesi, radikal bir toprak reformu, devletçi sanayileşmenin ve ekonomik alanda tam bağımsızlığın gerçekleştirilmesi halen Türkiye’nin gündemindeydi. Doğan Avcıoğlu, 1968’de yayımladığı Türkiye’nin Düzeni adlı kitabında Türkiye’nin geri kalmışlığının nedenlerini araştırıyor, yukarıdaki öğeleri içeren “millî devrimci kalkınma modeli” adını verdiği bir tür devletçi-sosyalist bir ekonomi modeli öneriyordu. Topladığı ilgi kadar eleştiriye de uğrayan Türkiye’nin Düzeni adlı yapıt siyasi etkisinin yanı sıra Türkiye’nin sosyoekonomik yapısı ve tarihi üzerine araştırmaların yaygınlaşmasında çığır açıcı bir rol oynamıştır.
1963-1965 arasında Türk-İş Araştırma Merkezi müdürlüğü, 1968-1969 yıllarında ise CHP Yüksek Danışma Kurulu üyeliği yaptı. Sosyalist Kültür Derneği’nin kurucuları arasında yer alan Avcıoğlu “kapitalizme” ve “emperyalizme” karşı ekonomik bağımsızlığı savundu.
1969’da, Yön’deki görüşlerini siyasi bakımdan daha net bir biçimde dile getirdiği haftalık Devrim gazetesini çıkarmaya başladı. 12 Mart 1971 Muhtırası’na kadar çıkardığı haftalık Devrim gazetesinde yayımlanan yazılarında “devrim”in Kemalist aydınların yol göstericiliğinde ve Kemalist “genç subay”ların öncülüğünde geniş bir cephe tarafından Millî Demokratik Devrim olarak gerçekleştirilebileceğini öne sürdü. 12 Mart 1971 muhtırasına giden süreçte Doğan Avcıoğlu’nun çıkardığı Devrim gazetesi etrafında toplanan ve içlerinde 27 Mayıs Darbesini yapan Millî Birlik Komitesi’nin gerçek lideri Emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu’nun da bulunduğu “Millî Demokratik Devrimciler”, o dönemin siyasi partilerinin demokrasi anlayışının bir oyalamaca olduğunu ileri sürerek “ulusçu-devrimci yöntem” olarak ifade edilen ilkeler doğrultusunda parlamento dışı muhalefeti savunuyorlardı. Bu dönemde Devrim gazetesi içinde, Türk Ordusunu tahrik ederek sol-sosyalist, bir çeşit Baasçı yönetim kurdurmak için Doğan Avcıoğlu ve İlhan Selçuk’un başını çektiği çok ciddi faaliyetler olduğu iddia edildi; Devrim gazetesinin genel yayın yönetmeni Hasan Cemal çok sonraları anılarını anlattığı Cumhuriyet’i Çok Sevmiştim (2005) adlı kitabında o zamanki maksatlarının “ulusalcı” subayları ikna ederek onlarla birlikte bir “Millî Demokratik Devrim” yapmak olduğunu yazdı.
12 Mart 1971 muhtırasından sonra 9 Mart 1971 darbe teşebbüsünde “orduyu başkaldırmaya teşvik” iddiasıyla Emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu ile birlikte yargılanan ve beraat eden Avcıoğlu 1973’te siyasal yaşamdan çekildi.
4 Kasım 1983’te, mide kanseri tedavisi gördüğü İstanbul’da öldü. Vasiyeti üzerine Büyükada’da toprağa verildi. İki kez evlenen Doğan Avcıoğlu, Sevil Yurdakul ile olan evliliğinden iki erkek çocuk babasıdır.
Yapıtları
- Türkiye’nin Düzeni (1968) 1969 Yunus Nadi Armağanı
- 31 Mart’ta Yabancı Parmağı (1969)
- Devrim Üzerine (1971)
- Milli Kurtuluş Tarihi (4 cilt, 1974-1975)
- Türklerin Tarihi (beş kitap, 1978-1982, 6. kitap (2013))
- Devrim ve “Demokrasi” Üzerine (1980)
Kayıp kitabı
2012 yılında, ölümünden yaklaşık otuz yıl sonra Doğan Avcıoğlu’nun hiç bilinmeyen, yayımlanmamış bir eseri daha ortaya çıkarıldı. Aynı zamanda Avcıoğlu’nun eşi Sevil Yurdakul’un kardeşi olan yazar Doğan Yurdakul, kızkardeşinin ölümünden sonra miras yoluyla kendisine kalan doküman arşivini incelerken bulduğu bir el yazması eserin, yazarın beş ciltlik kült eseri “Türklerin Tarihi”nin 6. cildi olduğunu anlamıştır. Ekim 2013’te, Avcıoğlu’nun “Türklerin Tarihi” dizisinin 6’ncı kitabı “Osmanlı’nın Düzeni” Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından yayınlandı. Kitap yazarın ölümünden sonra yayımlanmış ilk kitabı oldu ve külliyatını tamamladı.
Kaynak:Wikipedia